Czasy, gdy światło można było tylko włączyć i wyłączyć, minęły. Dziś oświetlenie w architekturze gra prawdziwą symfonię. Według nut, które mu napiszemy. W realizacji tego celu pomagają inteligentne systemy wykorzystujące standardy DALI oraz KNX.
Wprowadzenie inteligentnego oświetlenia do domu jest dziś bardzo proste. Oczywiście, ważne jest to, abyśmy wcześniej zaplanowali, gdzie i jakiego typu rozwiązania chcemy zastosować, tak aby mogły one stać się integralną częścią systemu zarządzania domem. Da to nam nie tylko oszczędność energii, ale także nieporównanie większe możliwości kreowania scen i scenariuszy z udziałem światła.
W WERSJI ZRÓB TO SAM
– Jeśli jednak w domu mamy już zamontowane oprawy świetlne lub nie chcemy inwestować w kompletny dom inteligentny, nic nie stoi na przeszkodzie, by wyposażyć je w bezprzewodowe sterowanie z poziomu aplikacji mobilnych lub dedykowanych włączników (switch) – podpowiada Monika Komalska, ekspertka w firmie YAK, specjalizującej się we wdrażaniu rozwiązań automatyki budynkowej i smart home.
Jednym z popularniejszych rozwiązań tego typu są inteligentne żarówki i akcesoria, którymi możemy precyzyjnie zarządzać. Dostępne są dla opraw E27 i GU10, a więc powszechnie stosowanych we wnętrzach. Każdą żarówką sterujemy oddzielnie, ale po połączeniu z mostkiem (bridge) jesteśmy w stanie kontrolować bardziej rozbudowany system. To technologia, którą można wdrożyć w każdym wnętrzu i instalacji, na dodatek bardzo szybko i bez remontów. Jest jednak dość droga – każda żarówka to wydatek kilkuset złotych. System bazuje też na połączeniu bezprzewodowym, a więc mniej stabilnym. Możemy też, zamiast sterowania przez Wi-Fi (protokół ZigBee), wykorzystać komunikację Bluetooth Low Energy (BLE).
SIŁA DALI I KNX
Szukając prawdziwie inteligentnego oświetlenia trzeba spojrzeć na sterowanie DALI (skrót z ang. Digital Addressable Lighting Interface). Bazuje ono na cyfrowym sygnale nadawanym pod konkretne adresy i grupy opraw oświetleniowych.
W skrócie: DALI pozwala na prostsze i bardziej elastyczne zarządzanie elementami oświetlenia – zarówno indywidualnymi oprawami jak i ich grupami. Pozwala połączyć maksymalnie 64 elementy oświetleniowe (większe liczby opraw wymagają stosowania dodatkowych magistrali).
Dzięki temu DALI sprawdza się zarówno w domach, biurach, lokalach komercyjnych czy ciągach komunikacyjnych. Instalacja w tym standardzie potrzebuje mniej włączników, umożliwia kreowanie zaawansowanych scen świetlnych, ogranicza liczbę potrzebnych przewodów (które byłyby konieczne przy tak rozległej sieci przy analogowym sterowaniu).
Co więcej – o ile w analogowym sterowaniu sygnał był wysyłany tylko do opraw, w DALI może biec też w drugą stronę. To pozwala zbierać informacje np. o statusie poszczególnych punktów.
Samo sterowanie w standardzie DALI nie jest systemem inteligentnym, ale stanowi ważny składnik profesjonalnego oświetlenia w wersji smart. DALI stało się obok standardu automatyki budynków KNX najważniejszą metodą sterowania oświetleniem w ramach systemu zarządzania budynkami. Aby takie oświetlenie stało się inteligentne musimy je połączyć z instalacją KNX za pomocą bramy.
– Jedne z najbardziej zaawansowanych (i zarazem łatwych w instalacji) rozwiązań to ABB i-bus® KNX DALI Gateway. To interfejs pomiędzy instalacją KNX inteligentnego budynku a cyfrowym systemem sterowania oświetleniem DALI. Pozwala połączyć dwa najważniejsze standardy w zakresie automatyki budynków i stworzyć w pełni inteligentne, stabilne i profesjonalne oświetlenie do nowoczesnego budynku – podpowiada Jarosław Grabowski, ekspert ds. automatyki budynku w ABB Polska.
Oferta takich bram na rynku jest bardzo szeroka. Jak zdradzają eksperci ABB stosowanie bram DALI dla KNX zapewnia elastyczność systemu. Jedna brama umożliwia sterowanie wieloma różnymi funkcjami. Same bramy są łatwe do uruchomienia i integracji, co umożliwia kontrolę i łatwe sterowanie oświetleniem.
DWA STANDARDY W PRAKTYCE
Co zyskuje użytkownik dzięki połączeniu oświetlenia DALI z instalacją KNX w swoim domu?
– Inteligentne oświetlenie, tak jak tradycyjne lampy, stanowi ważny element architektury wnętrz. Pozwala kreować przestrzeń, wydobywać jej atuty i budować nastrój. Robi to jednak w sposób dynamiczny i zautomatyzowany – wyjaśnia Monika Komalska z YAK.
Lampy zewnętrzne podkreślą bryłę obiektu oraz pozwalają aranżować ogród czy domowe otoczenie. Dzięki zastosowaniu czujników i zegara możemy je tak ustawić, by włączały się same po zmierzchu. Kierunkowe oprawy natynkowe wyeksponują wybrane elementy aranżacji wnętrza, podczas gdy oświetlenie liniowe świetnie sprawdza się do budowania tła czy nastrojów. Możemy je zintegrować np. z systemem audio-wideo, dzięki czemu będą stanowić żywą scenografię zsynchronizowaną z dźwiękiem i obrazem.
Według danych firmy Livios aż 80% użytkownikom nie odpowiada to, jak rozlokowane są włączniki oświetlenia w ich domach. W przypadku systemów inteligentnego oświetlenia to przestaje być problemem. Lampy w precyzyjny sposób mogą być zarządzane poprzez tradycyjny włącznik na ścianie, jak też panel sterujący podpięty do instalacji w standardzie KNX, smartfon czy tablet, czujnik ruchu lub przez komendy głosowe.
– Dzięki takiej centralizacji możemy z jednego miejsca sterować i ustalać parametry opraw w każdej części domu. Nie musimy ze zlokalizowanego na parterze salonu wracać, by zgasić światło w biurze na poddaszu. Przy zastosowaniu nowoczesnych systemów LED jesteśmy w stanie też decydować o temperaturze czy intensywności oświetlenia – wyjaśnia Joanna Swiderska, CEE Business Development Manager w firmie Modular Lighting Instruments.
Stosowanie systemów inteligentnych daje też oszczędności w konsumpcji energii. Według danych Modular Lightning Instruments w tradycyjnym gospodarstwie domowym 14% rocznego zużycia energii było generowane przez oświetlenie. 80% tych wydatków udaje się zredukować dzięki zastosowaniu diod LED. Kwotę, która pozostała, możemy pomniejszyć jeszcze o 20% dzięki stosowaniu inteligentnych systemów. Jesteśmy w stanie kontrolować intensywność oświetlenia według natężenia światła dziennego lub obecności człowieka w domu.
Zegar włączy i wyłączy światło w ustalonych terminach. Wszystkie lampy w domu automatycznie wyłączą się, gdy w domu nikogo nie ma. To kilka prostych przykładów tego, jak energia jest oszczędzana dzięki inteligentnemu sterowaniu.
ŚWIATŁO DLA LEPSZEGO ŻYCIA
Dziś czołowe marki oświetleniowe są naszym sojusznikiem w budowaniu dobrej atmosfery w domu za pomocą światła. Zaprojektowane w przemyślany sposób oprawy są z jednej strony same w sobie ozdobą wnętrza i ważnym elementem wystroju. Ale oświetlenie architektoniczne jego rozmieszczenie i parametry wspiera nas w staraniach o lepsze zdrowie i dobre samopoczucie. Koncentracja w domowym biurze jest łatwiejsza przy wyższym poziomie światła z kolorami światła dziennego. Miękkie światło pomoże z kolei odprężyć się i zrelaksować.
– Połączenie oświetlenia w standardzie DALI z instalacją w standardzie KNX pozwala, by dom reagował na nasze zachowania. Gdy auto jest na podjeździe światła są już włączone – a to za sprawą komunikacji np. z Twoim smartfonem, który uruchomi zdalnie lampy wokół domowego otoczenia, gdy wykryje że jesteś już blisko domu – podpowiada Monika Komalska.
Ekspertka YAK zauważa też, że dla bezpieczeństwa dom może też włączać i wyłączać światła zgodnie z Twoją codzienną rutyną. To tzw. „symulacja obecności”, rodzaj zabezpieczenia, w którym system alarmowy jest sprzęgnięty z oświetleniem. Domowe czujniki mogą też dbać o nasze bezpieczeństwo, gdy jesteśmy w domu. System włączy delikatne światło, które poprowadzi Cię po korytarzu, gdy w nocy idziesz do łazienki. To tylko próbka możliwości jakie daje dziś połączenie oświetlenia z pozostałymi systemami domu inteligentnego. Jak wygląda proces wprowadzenia takich rozwiązań do domu czy mieszkania?
– Idealne sceny świetlne zaplanuje inwestorowi projektant wnętrza. Pierwsze scenariusze z udziałem światła napisze programista. A dzięki intuicyjnym panelom sterowania potem możemy sami dodawać swoje własne ustawienia. To światło należy do nas – tłumaczy ekspertka YAK.
Tekst: Arkadiusz Kaczanowski
Fot. YAK / Studio Budzik / ABB / Modular Lighting Instruments