Brutalizm jest zdecydowanie najsurowszym z kierunków nowoczesnej architektury. To styl, w którym mniej znaczy więcej. Dom wybudowany w nurcie brutalistycznym będzie spełnieniem marzeń wielu osób ceniących minimalizm. Mimo upływu lat styl ten wciąż budzi wiele kontrowersji. Nie od dziś jednak wiadomo, że aby coś lepiej zrozumieć, należy to poznać. Przyjrzyjmy się zatem brutalizmowi nieco bliżej.
Nowoczesna architektura kojarzy się z niekonwencjonalnymi rozwiązaniami. Baseny na szczycie wieżowców stanowią coraz częściej spotykany widok i prawie nikogo już nie dziwią. To bez wątpienia trafne skojarzenie związane z najnowszymi trendami w budownictwie.
Czym jest brutalizm?
Brutalizm to styl architektoniczny powstały w latach czterdziestych XX wieku. Prawdziwą popularność zdobył jednak dopiero w latach siedemdziesiątych. Można powiedzieć, że obecnie przeżywa on drugą młodość. Sam termin „brutalizm” pochodzi od francuskiego słowa brut, co w języku polskim oznacza „surowy”. To słowo w pełni oddaje istotę brutalizmu.
Brutalistyczne obiekty wznoszone są z betonu. Ideologowie tego nurtu architektonicznego głosili, że beton należy traktować wyłącznie jako materiał konstrukcyjny. To dlatego w brutalizmie nie ma miejsca na szukanie w stworzonym obiekcie metafor czy kontekstów. Budynek ma po prostu być i nic poza tym.
Budynki brutalistyczne są często monumentalne, budzące respekt. Surowe płyty betonu uformowane w najróżniejsze bryły to esencja brutalizmu. Typowy budynek stworzony w tym nurcie wyróżnia się:
- twardym i surowym kształtem,
- masywnością konstrukcji,
- nieregularnością i brakiem wykończenia,
- blokowatym wyglądem.
Początki
Chcąc znaleźć odpowiedź na to pytanie, należy przenieść się do lat czterdziestych ubiegłego wieku. II wojna światowa zmieniła wówczas oblicze świata. Europa została w wielu miejscach doszczętnie zniszczona. Brakowało nie tylko pieniędzy i produktów spożywczych, ale również materiałów budowlanych. Modernizm z racji swojej stylistyki powoli odchodził w zapomnienie. Na miejscu budynków modernistycznych zaczęto stawiać nowe – brutalistyczne.
Prawdopodobnie pierwszym brutalistycznym budynkiem na świecie jest Unité d’Habitation. Ten blok mieszkalny powstał w latach 1947-1952 w Marsylii i do dziś stanowi największą inspirację całego nurtu architektonicznego. Surowy beton okazał się idealną receptą na problem braku materiałów budowlanych po II wojnie światowej.
Wspomniany budynek inspiruje nie bez powodu. To coś więcej niż zwykły blok. Na 12 piętrach mieści aż 337 gospodarstw domowych, świetlice, sklepy, baseny i miejsca do uprawiania sportu. To nie wszystko. Z dachu rozpościera się piękny widok na Morze Śródziemne. Rozwiązania, które zostały wprowadzone w tym obiekcie całkowicie wynagradzają jego wątpliwą urodę.
Brutalizm w Polsce
Najwięcej brutalistycznych budynków w Polsce powstało w latach 1950-1970. Obecnie coraz mniej architektów decyduje się na tworzenie projektów w tym stylu. Do dziś jednak istnieje wiele budynków stworzonych w nurcie brutalistycznym. Do najciekawszych należą:
- Hotel Forum w Krakowie powstały w 1989 roku.
- Hala Olivia w Gdańsku powstała w 1972 roku.
- Symbol Katowic, czyli katowicki Spodek, wybudowany w 1971 roku.
- Dom Handlowy Central w Łodzi wzniesiony w 1972 roku.
Poza tym warto zauważyć, że wiele polskich osiedli zostało wzniesionych w stylu brutalistycznym lub na jego wzór.
Przyszłość
Nurty w sztuce i architekturze można porównać do mody, która przemija, aby następnie powrócić w nieco zmienionej formie. Przyjmując takie założenie, możemy przewidywać, że brutalizm lata świetności ma dopiero przed sobą.
Jak wiadomo, w dzisiejszym świecie trendy tworzą artyści, projektanci i influencerzy. Kanye West z całą pewnością zalicza się do każdej z tych kategorii. Co jednak ten amerykański raper ma wspólnego z brutalizmem i jak jego poczynania mogą wpłynąć na popularyzację tego stylu architektonicznego?
W 2021 roku Kanye West kupił dom w Malibu za kwotę ponad 57 milionów dolarów. Za projekt budynku odpowiedzialny był japoński architekt Tadao Andō. Cała willa została stworzona w stylu brutalistycznym, a zakup miliardera komentowały tysiące osób na całym świecie. Wielu ludzi porównywało nową posiadłość rapera do… betonowego pudełka. Mimo wszystko Kanye West to postać wpływowa nie tylko w świecie ubrań i muzyki. Niejednokrotnie to on wyznaczał trendy i zmieniał opinie ludzi na całym świecie – widać to choćby po sukcesie jego marki Yeezy.
Brutalizm inspiracją?
„W surowym betonie ciężko doszukiwać się inspiracji”, pomyślałby przeciętny człowiek. Jak się jednak okazuje, artyści myślą inaczej. Jeszcze 3 lata przed kupnem brutalistycznej willi Kanye West postanowił urządzić pracownię swojej marki odzieżowej Yeezy w opuszczonym magazynie Calabasas w Kalifornii.
Yeezy Studio to brutalizm w czystej postaci. W budynku dominują elementy stalowe i betonowe, a wnętrze utrzymane jest w stonowanych barwach. To wszystko inspiruje projektanta do tworzenia ubrań zachowujących minimalistyczny, ale wcale nie zwyczajny charakter. Jak pokazała rzeczywistość, marka odniosła sukces na skalę światową. Oznacza to, że beton również może inspirować do tworzenia rzeczy wielkich.
Tekst: Mikołaj Kmak
Korekta: Agnieszka Dec
Fot. Fred Romero, źródło: flickr