Ściany piwniczne powinny posiadać odpowiednią hydroizolację i izolację termiczną. Prawidłowo wykonane warstwy izolacji umożliwiają adaptację piwnicy na pomieszczenie mieszkalne lub pracownię, a także zapobiegają niszczeniu konstrukcji ścian pod wpływem wody. Izolacja termiczna jest natomiast ważna z perspektywy energooszczędności – zapobiega utracie ciepła, zwłaszcza w okresie grzewczym.
Wody gruntowe mogą powodować zawilgocenie ścian piwnicznych. Wystarczy niewielka szczelina, aby w krótkim czasie doszło do pojawienia się na ścianach wykwitów pleśni i grzybów. Na materiałach hydroizolacyjnych nie warto oszczędzać – powinny być trwałe i wytrzymałe, aby warstwa hydroizolacji posłużyła przez wiele lat. Do popularnych materiałów hydroizolacyjnych wykorzystywanych w polskim budownictwie należą papa i masa bitumiczna.
Rodzaj gruntu i poziom wód gruntowych
Grunty przepuszczalne (np. piaski) nie zatrzymują na długo wody – wsiąka ona w głębsze warstwy gruntu. W przypadku spoistych gruntów (np. glin) wody gruntowe są zatrzymywane na dłużej, powodując zawilgocenie fundamentów. Badania gruntowo – wodne powinny być przeprowadzone jeszcze przed rozpoczęciem projektowania budynku.
Jeżeli poziom wody gruntowej na działce budowlanej jest niski, podziemna część budynku jest narażona na krótkotrwałe oddziaływanie wód opadowych. W takiej sytuacji za wystarczającą uznaje się pionową hydroizolację powłokową wykonaną z masy bitumicznej (tzw. lekka hydroizolacja). Na gruntach o zmiennym poziomie wody gruntowej, wysokim zwłaszcza w okresie wiosny i jesieni, zwykle wykonuje się wzmocnioną hydroizolację złożoną z minimum dwóch warstw papy i ścianki dociskowej zapobiegającej przemieszczaniu się materiału hydroizolacyjnego (tzw. średnia hydroizolacja).
W przypadku wysokiego poziomu wody gruntowej warto rozważyć, czy podpiwniczenie domu jest niezbędne. W razie potrzeby podpiwniczenie zostaje ograniczone do niezbędnego minimum, a hydroizolację ścian piwnicznych wykonuje się w postaci wanny zewnętrznej, nazywanej również ciężką hydroizolacją.
Pozioma i pionowa hydroizolacja
Po całkowitym związaniu betonu w ławach można przystąpić do wykonania hydroizolacji. Ściany piwniczne są zabezpieczane przed wilgocią izolacją poziomą ułożoną na ławach fundamentowych i pod podłogą na gruncie. Izolacja pionowa jest układana na ścianach zewnętrznych od strony gruntu. Oba rodzaje izolacji – pionowa i pozioma – powinny być ze sobą szczelnie połączone. Nieprawidłowo wykonane miejsca styku powodują, że hydroizolacja jest nieskuteczna, a przez szczeliny przenika wilgoć.
Materiały do hydroizolacji piwnicy
Do wykonania izolacji poziomej są wykorzystywane papy bitumiczne przeznaczone do kontaktu z gruntem na osnowie poliestrowej oraz grube folie hydroizolacyjne z polietylenu i polichlorku winylu. Niezalecane są m.in. papy bitumiczne na osnowie tekturowej i szklanej oraz cienkie folie budowlane. Krawędzie ław mogą być zaokrąglane zaprawą, w celu uniknięcia pękania materiałów hydroizolacyjnych. Alternatywnym rozwiązaniem jest wykonanie trójkątnych odbojów ze styropianu. Powierzchnia ław pod izolację powinna zostać oczyszczona z piasku i zagruntowana bitumicznym środkiem do gruntowania. Boczne powierzchnie murowanych ścian przed pionową izolacją pokrywa się wyrównawczym tynkiem.
Masy bitumiczne rozpuszczalnikowe i dyspersje wodne są stosowane do wykonania lekkich izolacji pionowych ścian. Ich zastosowanie jest ograniczone, ponieważ nie sprawdzą się w przypadku zmiennego i wysokiego poziomu wód gruntowych oraz w gruntach spoistych. Do wykonania wzmocnionej lub ciężkiej izolacji wykorzystuje się między innymi 2 – 3 warstwy asfaltowych pap zgrzewalnych.
Izolacja termiczna fundamentów
Oprócz hydroizolacji konieczne jest wykonanie także termicznej izolacji ścian piwnicznych. Współczynnik przenikania ciepła U w miejscu połączenia podłogi na gruncie ze ścianą fundamentową powinien wynosić nie więcej niż 0,25 W/(m2K). Do ocieplania fundamentów i ścian piwnicznych jest wykorzystywany twardy polistyren ekspandowany i płyty hydrofobizowane. Wybór materiału służącego do wykonania izolacji termicznej powinien być podyktowany nie tylko współczynnikiem przewodzenia ciepła, ale również odpornością na wilgoć odpowiednią do warunków hydrologicznych działki. Płyty z polistyrenu ekstrudowanego posiadają bardzo dobrą izolacyjność termiczną, a przy tym charakteryzują się niską nasiąkliwością. Wysoką odpornością na wilgoć charakteryzują się również płyty PIR.
Ocieplenie ścian piwnicznych ponad gruntem
Ściany piwniczne są ocieplane w części mającej kontakt z gruntem oraz ponad poziom gruntu. Powyżej poziomu gruntu izolację termiczną zabezpiecza się przed oddziaływaniem warunków atmosferycznych (głównie opadów), wód gruntowych, wahań temperatury i promieniowania słonecznego. Izolacja termiczna wymaga również ochrony przed uszkodzeniami mechanicznymi. Do przykładowych sposobów zabezpieczania izolacji termicznej ścian piwnicznych należą wykończenie wykonane z płytek klinkierowych oraz wykonanie osłony za pomocą tynku mozaikowego ułożonego na podkładzie z zaprawy wzmocnionej siatką zbrojącą.
Projekt budynku a hydroizolacja
Projekt budynku powinien przewidywać zarówno hydroizolację piwnicy, jak i izolację termiczną. Prawidłowo wykonana izolacja termiczna – nawet wykonana z nienasiąkliwych materiałów – nie zastąpi odpowiedniej hydroizolacji zewnętrznej. Wybór materiałów wykorzystanych do izolacji termicznej i przeciwwilgociowej nie może być przypadkowy. Materiały powinny być dobrane przede wszystkim pod kątem zawilgocenia gruntu, aby mogły przez lata pełnić swoją funkcję.