W kontekście zanieczyszczenia powietrza szkodliwymi substancjami często podnoszona kwestią jest palenie śmieci w gospodarstwach domowych. Spalanie śmieci, czyli zgodnie z ustawą o odpadach ich termiczne przekształcanie jest legalne tylko w przypadku spalarni i współspalarni śmieci. W innych przypadkach, w tym w sytuacji, jeżeli ktoś spala je w piecu w domu jest to naruszenie prawa, za co grożą określone kary.
Podstawy prawne
Przede wszystkim należy zauważyć, że palenie śmieci w gospodarstwach domowych stanowi działanie wbrew zapisom wynikającym z uchwał antysmogowych, jeżeli taka została w danym województwie przyjęta. Są one przyjmowane przez sejmiki przede wszystkim w oparciu o ustawę Prawo ochrony środowiska. Oprócz tej ustawy paląc śmieci dopuszczamy się też złamania przepisów wynikających z ustawy o odpadach. W określonych sytuacjach zastosowanie ma również kodeks karny.
Uzasadnienie merytoryczne
Za tym, że spalanie śmieci możliwe i legalne jest tylko w spalarniach lub współspalarniach (z pewnymi wyjątkami, wynikającymi ze względów bezpieczeństwa) stoją konkretne powody natury fizycznej. Chodzi tutaj o temperaturę spalania, która w przypadku wyspecjalizowanych zakładów jest znacznie wyższa niż ta, która jest możliwa do osiągnięcia np. w używanym w domu piecu. Podczas gdy w przypadku spalarni lub współspalarni odpady są spalane w temperaturze nawet ponad 1000ºC, w przypadku pieców domowych możliwe jest osiągnięcie maksymalnie około połowy tej wartości. Przekłada się to bezpośrednio na ilość szkodliwych substancji, które za pośrednictwem procesu spalania śmieci mogą przedostać się do atmosfery.
Jakie organy są upoważnione do przeprowadzenia kontroli?
Prawo ochrony środowiska daje uprawnienia w tym zakresie wójtom, burmistrzom, prezydentom oraz starostom, którzy mogą w tym celu upoważnić do kontroli straż gminną lub pracowników urzędów, którymi kierują. Do kontroli w przypadku osób prywatnych może dojść pomiędzy godzinami 06:00 a 22:00, natomiast w przypadku przedsiębiorstw może ona mieć miejsce o dowolnej porze, przez całą dobę. Uprawnione osoby mają możliwość przeprowadzenia kontroli w towarzystwie rzeczoznawców oraz potrzebnym do wykorzystania sprzętem. Przy kontrolowaniu, czy w danym budynku nie dochodzi do spalania śmieci wykorzystywane są różne urządzenia, takie jak mierniki pyłów zawieszonych oraz kamery termowizyjne.
Przepisy ustawy upoważniają także do wykonania potrzebnych badań oraz celem ustalenia stanu faktycznego żądania przedstawienia stosownych informacji ustnie lub pisemnie. W tym celu możliwe jest też wezwanie danej osoby celem jej przesłuchania. W przypadku podejrzenia, np. w wyniku zawiadomienia, że dana osoba pali w swoim domu śmieci interwencję mogą podjąć straż miejska lub nawet policja. Przeprowadzane jest wtedy postępowanie wyjaśniające, zaś jeżeli podejrzenia się potwierdzą, dochodzi do ukarania winnego.
Kary za palenie śmieci
W przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów straż miejska może ukarać osobę winną mandatem w wysokości do 500 zł. Jest jednak także możliwe skierowanie takiej sprawy do sądu, jeżeli uprawniony do ukarania winnego uzna mandat za karę niewystarczającą. Sąd może orzec kary znacznie bardziej dotkliwe. Może to być kara grzywny w wysokości do 5 000 zł lub nawet kara aresztu, trwającego od 5 do 30 dni. W określonych przypadkach jest jednak również możliwe ukaranie danej osoby na podstawie przepisów wynikających z kodeksu karnego. Jego artykuł 183 ma zastosowanie wtedy, jeżeli w rezultacie palenia odpadów poza spalarnią lub współspalarnią wystąpiło zagrożenie życia lub zdrowia albo pogorszenie stanu powietrza. Takie przestępstwo jest wtedy zagrożone karą więzienia od 3 miesięcy do 5 lat.
Tekst: Herbert Gnaś
Fot. Magda Ehlers