Klucze dynamometryczne są nowoczesnymi narzędziami, które służą do dokręcania i odkręcania różnego rodzaju śrub i nakrętek ze ściśle określonym momentem (czyli dopasowaną siłą). Sprawdzają się najczęściej w warsztatach samochodowych, są też wykorzystywane w domowych warsztatach majsterkowiczów i wszędzie tam, gdzie konieczna jest wysoka precyzja łączenia.
Zasada działania klucza dynamometrycznego
Klucz dynamometryczny jest wyposażony w specjalną główkę, w której znajduje się sprężyna i zapadka. Działanie sprężyny umożliwia dopasowanie odpowiedniej siły do dokręcenia lub odkręcenia danej śruby. W momencie, kiedy ustalona siła zostaje osiągnięta, zapadka umożliwia utrzymanie naciągu sprężyny, a jednocześnie blokuje dokręcenie śruby z większą siłą niż ta ustalona. Zapadka zresztą wydaje charakterystyczny dźwięk informujący, że moment został osiągnięty. W tej chwili należy zaprzestać dalszego dokręcania, by nie przekroczyć ustalonej wartości Nm. Można oczywiście zadać sobie pytanie, skąd wiadomo, z jaką siłą nakrętka, śruba mają być przykręcone? Jeśli dana śruba wymaga ustalonego momentu, informacja o tym pojawia się w instrukcji. W internecie są też specjalistyczne kalkulatory umożliwiające obliczenie siły, z jaką dana śruba ma być dokręcona.
Klucz dynamometryczny – gdzie jest używany?
Omawiany klucz jest najczęściej wykorzystywany w szeroko pojętej motoryzacji. W przypadku samochodów jest potrzebny w dokręcaniu śrub w licznych podzespołach. Świetnie się sprawdza w dokręcaniu śrub kół i przy świecach. Podobny zakres czynności wykonuje klucz dynamometryczny w przypadku motocykli. W przypadku rowerów klucze dynamometryczne nie muszą być specjalnie precyzyjne, ale sprawdza się np. klucz łamany. Śruby w rowerze nie powinny być dokręcane z dużą siłą.
Jak pracować z kluczem dynamometrycznym?
Kupując klucz dynamometryczny należy pamiętać, by miał certyfikat, świadectwo zgodności z normą i kalibracji. Używanie klucza należy rozpocząć od wyboru odpowiedniej skali Nm, a następnie odblokować pokrętło mikrometryczne. Na początku powinno znajdować się na skali „0”. Następnie pokrętło należy obracać zgodnie z ruchami wskazówki zegara, aż zostanie ustawiony wybrany moment obrotowy. W tym momencie pokrętło powinno być zablokowane. Klucz jest gotowy do użytku po ustawieniu odpowiedniego kierunku „grzechotki”. Na zbierak nakładana jest w tym momencie wybrana nasadka. Śrubę dokręcamy, a kiedy osiągnie wybrany moment, zostanie to zasygnalizowane dźwiękiem kliknięcia.
Rodzaje kluczy dynamometrycznych
Klucze dynamometryczne można podzielić na klika grup. Różnią się one między sobą nie tylko rozmiarem, zakresem ustawienia momentu, przeznaczeniem, ale i konstrukcją. Ze względu na konstrukcję, klucze dynamometryczne można podzielić na następujące grupy:
-
Klucz mechaniczny – to jeden z najbardziej popularnych rodzajów, stosowany przede wszystkim w warsztatach samochodowych. Nazywany jest też kluczem klikowym, bo w czasie dokręcania słychać specyficzne „klikniecie”. Jego moment waha się od 20 do 200 Nm.
-
Klucz wskazówkowy – nazywany również zegarowym ze względu na dołączoną do niego tarczę ze wskazówką. Kiedy dokręcana śruba stawia opór, wskazówka wychyla się. Moment dokręcania można odczytać z tarczy. W modelach bardziej skomplikowanych montowany jest system, który po osiągnięciu właściwego momentu, blokuje klucz, dając znać o finalizacji pracy.
-
Klucz elektroniczny – to narzędzie najbardziej precyzyjne wśród kluczy dynamometrycznych. Pomiar momentu dokonywany jest przez tensometr. Jeśli moment jest przekroczony, rozlega się dźwięk. Dodatkowo, w kluczu, jest zamontowany system, uniemożliwiający przekręcenie śruby.
-
Klucz łamany – nazwany tak ze względu na specjalny zawias, który odchyla się o 20 stopni, w momencie, kiedy została osiągnięta wymagana siła dokręcania. Wyciągnięty klucz wraca do swojej pierwotnej formy.
-
Klucz sprzęgłowy – wyposażony w sprzęgło, które blokuje klucz, kiedy podczas dokręcania przekroczony jest wymagany moment.
Jak zadbać o klucz dynamometryczny?
Klucz jest narzędziem pomiarowym precyzyjnym. Trzeba się z nim odpowiednio obchodzić i we właściwym miejscu przechowywać. Ponieważ nie należy go narażać na wstrząsy, po pracy powinien być odłożony do dedykowanej mu skrzynki. Przy czyszczeniu wystarczy używać suchej bawełnianej ściereczki. Kategorycznie zabronione jest używanie do czyszczenia jakichkolwiek cieczy (np. rozpuszczalników, benzyny). Klucz nie powinien się rozkalibrować, dlatego jeśli nie jest przez dłuższy czas używany, warto nastawić go na minimalną wartość.
Tekst: Bogumiła Pierzchanowska
Grafika: Bing AI