Mur oporowy jest konstrukcją zabezpieczającą ściany domów, ściany wykopów lub skarp. Mury oporowe zapobiegają osuwaniu się gruntu. Znajdują one zastosowanie także jako elementy małej architektury.
Mury oporowe pełnią funkcję zabezpieczającą lub wzmacniającą. Do wykonania tego typu konstrukcji wykorzystuje się pustaki, kamienie, cegły lub beton, a niekiedy nawet zbrojenia elementami stalowymi bądź prętami, celem zwiększenia nośności konstrukcji. Mur oporowy może też pełnić funkcję przyściennego filaru.
Mur oporowy w ogrodzie
Ściana oporowa w formie elementu małej architektury pełni nie tylko funkcję podstawową (oporową), ale również dekoracyjną. Można wykonać ją z betonowych prefabrykatów, kamieni, cegły lub drewna. Bardzo dobrze komponuje się z roślinnością, zwłaszcza w przypadku różnicy poziomów gruntu. Z tego względu często stosuje się ścianę oporową jako podporę pod skalniak lub rabatę.
Mur oporowy może również pełnić funkcję miejsca do odpoczynku i siedzenia (zamiast typowej ławki). W przypadku prostych konstrukcji na potrzeby ogrodu, wiedza specjalistyczna nie będzie potrzebna. Murki oporowe do skalniaków i rabat mają zwykle wysokość nieprzekraczającą kilkudziesięciu centymetrów i można je wykonać np. z kamieni ułożonych jeden na drugim, a także z gliny pełniącej funkcji spoiwa.
Konstrukcje murowane i o wyższej wysokości wymagają wykonania fundamentów. W ogrodzie zamiast typowego muru oporowego można zastosować gabiony (kosze ze stalowej siatki) wypełnione niedużymi kamieniami lub żwirem.
Prefabrykowane mury oporowe
Rozwiązaniem obniżającym koszty i czasochłonność wykonywania muru oporowego jest zastosowanie prefabrykatu. Systemy murów oporowych prefabrykowanych są dostępne w ofertach przedsiębiorstw specjalizujących się w produkcji tych konstrukcji zarówno według ogólnych, modelowych parametrów, jak i na indywidualne zamówienie.
Prefabrykaty są z reguły wykonywane z betonu. Mają one postać elementów w kształcie litery L lub T. Prefabrykowane mury oporowe są wytrzymałe i odporne na niekorzystne działanie warunków atmosferycznych i innych czynników środowiskowych. Oferty poszczególnych producentów są zróżnicowane pod względem rozmiarów oraz kolorów i tekstur.
Szerokie zastosowanie murów oporowych
Mury oporowe znajdują obecnie bardzo szerokie zastosowanie w budownictwie prywatnym, drogowym, przemysłowym i rolniczym. Najczęściej tego typu konstrukcje stosuje się do zabezpieczenia infrastruktury drogowej (dróg w terenach o górzystym ukształtowaniu, mostów, tuneli itp.), umocnień nasypów, uskoków i skarp.
W prywatnym budownictwie mury oporowe można spotkać jako zabezpieczenie skalniaka, tarasu lub parkingu. Mury oporowe sprawdzają się również w formie ogrodzenia. Nawiasem mówiąc, mury oporowe znajdą zastosowanie w tych miejscach, gdzie konieczne jest zabezpieczenie gruntu przed osuwaniem się.
Jedną z form muru oporowego jest ściana wspornikowa mająca postać konstrukcji wnikającej w podłoże, podtrzymującej grunt. Ściany wspornikowe są wykonywane z drewna, żelbetu i stali. Na tym jednak nie koniec – mur oporowy może wzmocnić konstrukcję schodów zapobiegając naciskom gruntu (np. schody do piwnicy, schody zewnętrzne, w ogrodzie).
Kolejna forma ścian oporowych – mur grawitacyjny (inaczej: mur masywny) jest konstrukcją wykonywaną z kamienia lub betonu.
O czym pamiętać?
Postawienie muru oporowego wymaga wykonania projektu z rysunkami i dokładnymi obliczeniami. Następnie, w oparciu o projekt, są wybierane materiały. Natomiast w niektórych przypadkach konieczne jest dodatkowo przeprowadzanie badań geotechnicznych, w celu określenia warunków gruntowych i wodnych.
Pozwolenie na budowę jest niezbędne. Jeżeli mur oporowy będzie miał postać ogrodzenia lub elementu małej architektury, pozwolenie na budowę także jest konieczne. W tej kwestii wielokrotnie wypowiadały się sądy administracyjne. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 5 września 2017 r. (sygn. akt II SA/Rz 660/17, LEX nr 2364450) wyraźnie wskazał, że nawet jeśli obiekt będący murem oporowym, pełni jednocześnie inne funkcje, np. obiektu małej architektury czy ogrodzenia, nie korzysta ze zwolnienia z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę. Podobnie orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 7 grudnia 2017 r. (sygn. akt. IV SA/Po 628/17, LEX nr 2453617).
Zgodnie z treścią art. 29 ustawy prawo budowlane, pozwolenie nie jest wymagane w odniesieniu do: „opasek brzegowych oraz innych sztucznych, powierzchniowych lub liniowych umocnień brzegów rzek i potoków górskich oraz brzegu morskiego, brzegu morskich wód wewnętrznych, niestanowiących konstrukcji oporowych”.
Z literalnego brzmienia tego przepisu wynika wprost, że inne mury oporowe, bez względu na wymiary, wymagają uprzedniego uzyskania pozwolenia. Definicja muru oporowego w systemie prawa Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 7 grudnia 2017 r. (sygn. akt. IV SA/Po 628/17, LEX nr 2453617) wyjaśnił również, że ustawodawca nie sformułował definicji ustawowej konstrukcji oporowej. Przy kwalifikowaniu muru jako oporowego decydujące znaczenie ma jego funkcja. Jeżeli zabezpiecza teren przed osuwaniem się gruntu, z terenu położonego wyżej, i jest to dominująca funkcja konstrukcji, to należy uznać ją za mur oporowy.
Przy ocenie, która z funkcji ma charakter główny uwzględnia się również materiały wykorzystane do wzniesienia konstrukcji. Ich parametry techniczne są pomocne w określeniu, jaki był zamiar inwestora, który zdecydował się na wzniesienie tej konstrukcji.
Zarówno uzyskanie pozwolenia na budowę, jak i postawienie muru oporowego, może wymagać pomocy specjalistów – prawnika i wykonawcy robót budowlanych. Dodatkowym utrudnieniem może być fakt, że inspektorzy nadzoru budowlanego mury oporowe w formie ogrodzeń i obiektów małej architektury traktują (zgodnie z aktualną linią orzecznictwa sądów administracyjnych) jako konstrukcje oporowe o dodatkowej funkcji dekoracyjnej lub ogrodzenia. Brak pozwolenia na budowę prowadzi do konieczności uiszczenia opłaty legalizacyjnej, albo do rozbiórki takiego obiektu.