Tokarka to urządzenie mechaniczne, którego zadaniem jest obrabianie skrawaniem przedmiotów w kształcie walca, kuli, stożka, ale również gwintów zewnętrznych i wewnętrznych. Dawne tokarki (obrabiarki) były urządzeniami dość łatwymi w obsłudze i stosunkowo tanimi. Współczesne tokarki to urządzenia na wskroś nowoczesne, sterowane komputerowo i przystosowane do wykonywania skomplikowanych prac. Najczęściej są wykorzystywane do obrabiania metalu, ale są też urządzenia z pomocą których obróbce można poddać inne materiały, np. drewno. W tokarce elementami obrabiającymi są: nóż, wiertło, narzędzia do gwintowania.
Tokarka – co nieco o historii
Pierwsze tokarki powstały prawdopodobnie w Mykenach ok. 1200 r. p.n.e. W średniowieczu wykorzystywano urządzenia, które napędzane były kołem wodnym, a sam Leonardo da Vinci zaprojektował tokarkę z napędem ręcznym. Pod koniec XIX wieku C. Spencer wynalazł automat tokarski.
Jak działa nowoczesna tokarka?
Tokarka „toczy” materiał, czyli nadaje mu nożem tokarskim inny kształt od wyjściowego. Chociaż praca tokarek uległa zautomatyzowaniu, podstawowe zasady działania urządzenia nie zmieniły się, chociaż zwiększyły się dokładność i precyzja wykonywanych prac. Powstałe elementy są idealnie wyważone i pozbawione błędów. Dodatkowo zwiększyło się tempo prac. Jak działa tokarka? Każdy przedmiot, który ma być poddany obróbce, jest umieszczany w uchwycie. W dalszym etapie zostaje poddany ruchowi obrotowemu, a nóż tokarski wykonuje proces skrawania. Porusza się ruchem posuwistym, chociaż kierunek ruchu może być różny. I, ze względu na ten kierunek, wyróżnia się cięcia:
- wzdłużne;
- poprzeczne;
- kształtowe;
- kopiowe.
Tokarka służy dodatkowo do takich czynności jak: przecinanie, radełkowanie, rozwiercanie, wiercenie, wytłaczanie.
Rodzaje tokarek
Tokarki możemy podzielić ze względu na rodzaj „obrabianego” materiału i rodzaj obróbki. Mamy zatem tokarki:
- kłowe – dzielą się na wiele rodzajów ze względu na szerokość rozstawienia kłów, są najbardziej powszechne;
- uchwytowe – dzielą się na pionowe i poziome, popularne ze względu na możliwość łatwego dotarcia do obrabianego przedmiotu;
- rewolwerowe – bardzo proste w obsłudze, sprawdzają się przy wykonywaniu dość skomplikowanych elementów;
- tarczowe – wyjątkowo wydajne, wykorzystywane do obróbki materiałów o dużej średnicy;
- półautomaty – efekt ich pracy jest zbliżony do działania tokarki tradycyjnej, wykonują jednak tylko obróbkę jednego przedmiotu, a kolejne muszą być nakładane przez pracownika;
- automaty tokarskie – przeznaczone do skomplikowanych operacji związanych ze skrawaniem różnych przedmiotów.
Wybór tokarki – na co zwrócić uwagę?
Tokarki są narzędziami wykorzystywanymi w profesjonalnych warsztatach i zakładach mechanicznych. Są też modele przeznaczone dla domowego majsterkowicza. Na co zwrócić uwagę, wybierając tokarkę? Oczywiście należy zacząć od ustalenia przyszłego zastosowania. W warsztacie majsterkowicza znajdzie się zapewne tokarka niewielka, kompaktowa, mocowana do stołu, przeznaczona do skrawania drobnych przedmiotów. W zakładzie profesjonalnym potrzebna jest tokarka półautomatyczna lub automatyczna. Wybierając urządzenie trzeba też wiedzieć do jakich materiałów będzie używana: metalu czy drewna? Kolejny kluczowy parametr to prędkość skrawania. Jest wyrażana w obrotach na minutę. Im szybsza jest prędkość urządzenia, tym skuteczniej i szybciej działa. Oczywiście nie jest to pożądane przy wszystkich przedmiotach, niektóre wymagają raczej precyzji. Najbezpieczniejszą opcją będzie więc wybór tokarki z możliwością regulowania prędkości. Kolejnym ważnym parametrem jest głębokość skrawania, czyli ile materiału może być obrobione za jednym razem. Świadczy to o wydajności urządzenia. Istotne są też siła skrawania i posuw. Zawsze też trzeba zwracać uwagę na stabilność urządzenia, która zapewnia bezpieczeństwo pracy.
Za tokarkę można zapłacić od kilkudziesięciu do kilkuset złotych. Jeśli nie mamy pieniędzy, by kupić dobry model tokarki produkowanej przez polskich lub europejskich producentów, nie warto kupować ich chińskiego odpowiednika. W takiej sytuacji lepiej jest tokarkę po prostu wypożyczyć lub kupić używane urządzenie od sprawdzonego wytwórcy.
Tekst: Bogumiła Pierzchanowska
Fot. kissu, Pixabay