Uproszczona procedura legalizacyjna

Uproszczona procedura legalizacyjna Uproszczona-prawnik/aplikant radcowski Miłosz Bagiński-Żyta

            Uproszczoną procedurę legalizacyjną wprowadzono ustawą z dn. 13.02.2020 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, a przepisy regulujące uproszczoną procedurę legalizacyjną weszły w życie w dn. 19.09.2020 r.

Doskonale pamiętam krążące w Sieci plotki na temat tego, jak łatwe stanie się zalegalizowanie samowoli budowlanej. Na kanwie niedopowiedzeń narosły mity. Niekiedy słyszałem: „Poczekam z legalizacją, niedługo stanie się prostsza…”

            Celem tej publikacji jest syntetyczne objaśnienie, w jakich wypadkach jest możliwe wszczęcie uproszczonej procedury legalizacyjnej i jak modelowo przebiega to postępowanie.

I Przesłanki wszczęcia uproszczonego postępowania legalizacyjnego.

            Nie jest prawdą, że wszczęcie uproszczonej procedury legalizacyjnej następuje wyłącznie na wniosek bądź wyłącznie z urzędu; otóż w prawie budowlanym rozróżniono tryb zainicjowania uproszczonego postępowania legalizacyjnego.

            Dla obu trybów wszczęcia uproszczonej legalizacji, tj. dla wszczęcia tego postępowania na wniosek lub z urzędu, wspólne są przesłanki jej przeprowadzenia:

  1. stwierdzenie budowy obiektu budowlanego lub jego części bez wymaganej decyzji o pozwoleniu na budowę albo bez wymaganego zgłoszenia albo pomimo wniesienia sprzeciwu do tego zgłoszenia,
  2. jeżeli od zakończenia budowy upłynęło co najmniej dwadzieścia lat.

W powyższym wypadku, organ nadzoru budowlanego z urzędu wszczyna uproszczone postępowanie legalizacyjne. W tym miejscu nadmienię, że wystąpienie z wnioskiem o wszczęcie uproszczonego postępowania legalizacyjnego – wówczas, gdy jest ono inicjowane z urzędu – może być dla organu nadzoru budowlanego sygnałem do wszczęcia tego postępowania. Różnica pomiędzy wszczęciem postępowania legalizacyjnego (w ogóle postępowania administracyjnego) na wniosek a pomiędzy wszczęciem takiego postępowania z urzędu tkwi w dacie wszczęcia postępowania. Datą wszczęcia postępowania w trybie wnioskowym jest dzień doręczenia żądania (wniosku) organowi administracji,
o czym przepisy k.p.a. stanowią wprost. W kontekście cyfryzacji procesu budowlanego dodam, że datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione drogą elektroniczną jest dzień wprowadzenia żądania (wniosku) do systemu teleinformatycznego organu administracji publicznej.

Przepisy prawa nie wskazują za to expressis verbis daty wszczęcia postępowania z urzędu. Przyjmuje się, że datą tą jest dzień podjęcia przez organ pierwszej czynności w sprawie (tak, chociażby: wyr. WSA z dn. 19.04.2017 r., sygn. IV SAB/Po 14/17).

            Uproszczone postępowanie legalizacyjne wszczyna się na wniosek w przypadku obiektów budowlanych, których budowę zakończono przed dniem wejścia w życie aktualnie obowiązującego prawa budowlanego, tj. przed dniem 1 stycznia 1995 r. Do takich obiektów stosuje się przepisy dotychczasowe, to znaczy przepisy ustawy z dn. 24.10.1974 r. – Prawo budowlane.

Innymi słowy, „rozciągnięto” zastosowanie przepisów obecnie obowiązującego prawa budowlanego, w zakresie uproszczonej legalizacji, do obiektów podlegających reżimowi poprzedniej ustawy.

Legitymowani (uprawnieni) do złożenia wniosku o wszczęcie uproszczonego postępowania legalizacyjnego są właściciel lub zarządca obiektu. Natomiast okolicznością wyłączającą wszczęcie uproszczonego postępowania legalizacyjnego jest wydanie postanowienia o wstrzymaniu budowy przed dniem, w którym upłynął dwudziestoletni termin zakreślony jako jedna z przesłanek uproszczonej legalizacji.

II Nakazy, które wyda organ nadzoru budowlanego w toku uproszczonej legalizacji.

            Jeżeli w toku uproszczonej legalizacji organ nadzoru budowlanego stwierdzi stan zagrożenia życia lub zdrowia ludzi, w drodze postanowienia nakaże bezzwłoczne:

  1. zabezpieczenie obiektu budowlanego lub jego części oraz
  2. usunięcie stanu zagrożenia.

Wydane w tym przedmiocie postanowienie organu nadzoru budowlanego jest zaskarżalne zażaleniem. Biorąc pod uwagę podstawę faktyczną jego wydania, którą powinno być stwierdzenie zagrożenia życia lub zdrowia ludzi, w ewentualnym zażaleniu strona będzie zapewne kwestionowała istnienie tak określonego stanu zagrożenia.

III Dokumenty legalizacyjne.

            Po wszczęciu uproszczonego postępowania legalizacyjnego, organ nadzoru budowlanego nakłada, w drodze postanowienia, obowiązek przedłożenia dokumentów legalizacyjnych. W tym celu organ nadzoru budowlanego zakreśla termin nie krótszy niż sześćdziesiąt dni. W prawie budowlanym wprost wymienia się następujące dokumenty legalizacyjne:

  1. składane pod rygorem odpowiedzialności karnej oświadczenie o prawie dysponowania nieruchomością na cele budowlane,
  2. geodezyjną inwentaryzacja powykonawcza obiektu budowlanego,
  3. sporządzaną przez osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia budowlane ekspertyzę techniczną, wskazującą, czy stan techniczny obiektu budowlanego:
    1. nie stwarza zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi oraz
    2. pozwala na bezpieczne użytkowanie obiektu budowlanego zgodne
      z dotychczasowym lub zamierzonym sposobem użytkowania.

Postanowienie, w którym organ nadzoru budowlanego nakłada obowiązek przedstawienia dokumentów legalizacyjnych, jest zaskarżalne zażaleniem.

            Zaznaczam, że w prawie budowlanym w odniesieniu do geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej odesłano do prawa geodezyjnego i kartograficznego, definiując rzeczoną inwentaryzację jako wykonanie pomiarów sytuacyjnych i wysokościowych, mających na celu zebranie aktualnych danych o przestrzennym rozmieszczeniu elementów zagospodarowania terenu objętego zamierzeniem budowlanym, zawierającą wyniki tych pomiarów, w tym mapę opatrzoną klauzulą urzędową.

            Następnie, organ nadzoru budowlanego sprawdza kompletność dokumentów legalizacyjnych oraz czy z ekspertyzy technicznej wynika, że stan techniczny obiektu budowlanego nie stwarza zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi oraz pozwala na bezpieczne użytkowanie obiektu budowlanego zgodne z dotychczasowym lub zamierzonym sposobem użytkowania.

Przy czym kompletność odnosi się do dwóch aspektów, a mianowicie:

  1. przedłożenia wszystkich żądanych (wymaganych) dokumentów legalizacyjnych
  2. spełniania przez te dokumenty warunków formalnych (innymi słowy, organ nadzoru budowlanego sprawdza, czy przedstawione dokumenty legalizacyjne zawierają przepisane prawem elementy).

IV Możliwe rozstrzygnięcia wydawane przez organ nadzoru budowlanego
w uproszczonym postępowaniu legalizacyjnym.

            Po wykonaniu wyżej nadmienionych czynności, tj. po sprawdzeniu, czy strona przedstawiła wszystkie wymagane dokumenty legalizacyjne oraz czy legalizowany obiekt budowlany pozwala na bezpieczne użytkowanie zgodne z dotychczasowym lub zamierzonym sposobem użytkowania, organ nadzoru budowlanego wydaje decyzję o:

  1. legalizacji obiektu, w sytuacji, gdy:
    1. stwierdzi kompletność dokumentacji legalizacyjnej – także,
      jeżeli niekompletność usunięto zgodnie z postanowieniem organu nadzoru budowlanego o obowiązku usunięcia stwierdzonej niekompletności
      w wyznaczonym terminie,
    1. z ekspertyzy technicznej wynika, że stan techniczny obiektu budowlanego nie stwarza zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi oraz pozwala na bezpieczne użytkowanie zgodne z dotychczasowym lub zamierzonym sposobem użytkowania,
  2. nakazie rozbiórki, gdy:
    1. nie przedłożono dokumentacji legalizacyjnej lub nie usunięto stwierdzonej niekompletności tej dokumentacji,
    1. z ekspertyzy technicznej wynika, że stan techniczny obiektu budowlanego stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi oraz nie pozwala na bezpieczne użytkowanie zgodne z dotychczasowym lub zamierzonym sposobem użytkowania.

Podkreślam, że decyzja legalizacyjna stanowi podstawę użytkowania obiektu budowlanego.

V Brak opłaty legalizacyjnej.

            „Na korzyść” uproszczonego postępowania legalizacyjnego niewątpliwie przemawia fakt, że nie pociąga za sobą ono obowiązku uiszczenia opłaty legalizacyjnej dla wydania decyzji o legalizacji.

 

prawnik/aplikant radcowski Miłosz Bagiński-Żyta

Artykuł sponsorowany