Wybór pokrycia dachowego nie może być „dowolny” – zwłaszcza jeżeli jest przeprowadzany remont, albo stare pokrycie jest wymieniane na nowe. Nieco więcej swobody inwestor posiada na etapie wyboru projektu domu.
Natomiast w pierwszym przypadku wybór pokrycia dachowego jest ograniczony przez warunki konstrukcyjne, które mogą nie pozwolić na wybrane, estetyczne rozwiązanie. Przy wyborze pokrycia dachowego istotna jest nie tylko estetyka, ale również inne kryteria o ściśle technicznym charakterze.
Kształt dachu
Pierwszym z kryteriów determinującym wybór pokrycia dachowego jest kształt dachu, a dokładniej mówiąc, stopień skomplikowania jego konstrukcji. Zastosowanie blachodachówki na dachu o rozczłonkowanej bryle może okazać się nie lada wyzwaniem. Znacznie łatwiej jest zastosować wtedy materiały o małych wymiarach, np. gonty, dachówki i wióry.
Szczelność pokrycia a spadek dachu
Spadek dachu jest parametrem podawanym w stopniach i jest to wartość kąta nachylenia połaci dachu do poziomu. Pokrycie dachowe niemające postaci ciągłej, szczelnej powłoki, może być układane na dachach o niewielkim kącie nachylenia. Warunkiem zastosowania pokrycia dachowego o małej szczelności na dachu o małym kącie nachylanie jest wykonanie deskowania i wstępnego krycia, które będą stanowiły dodatkowe zabezpieczenie.
Nośność konstrukcji dachu
Wybór pokrycia dachowego na etapie projektu wpływa na przekrój i rozstaw krokwi oraz rodzaj wstępnego krycia. Konstrukcja więźby dachowej powinna być dostosowana do pokrycia. Wymieniając stary pokrycie dachowe należy uwzględnić stan konstrukcji więźby dachowej. Osłabiona konstrukcja może wymagać zastąpienia starego pokrycia nowym, lżejszym materiałem. Czasami jest to bardziej opłacalne niż wzmocnienie konstrukcji, chyba że stan więźby dachowej jest na tyle zły, że wymaga całkowitej wymiany.
Kryterium estetyczne i ekonomiczne
Mniejsze znaczenie mają kryteria estetyczne i ekonomiczne. Wybór pokrycia niezgodny z tymi kryteriami nie grozi katastrofą budowlaną, a raczej kąśliwymi uwagami sąsiadów i dziurą w domowym budżecie. Kryterium estetyczne obejmuje zgodność stylu budowy ze stylem architektonicznym sąsiednich budynków oraz stylem wyznaczonym przez miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. W niektórych miastach, gdzie zabudowa architektoniczna ma duże znaczenie z perspektywy historycznej i zabytkowej oraz turystycznej (np. Sopot, Zakopane, Kraków), plan miejscowy zagospodarowania przestrzennego może wyznaczać także rodzaj pokrycia. Z ekonomicznego punktu widzenia, trudność i czasochłonność wykonania pokrycia oraz koszt zakupu materiałów powinny być dostosowane do możliwości finansowych.
Dachówki – ceramiczne i cementowe
Dachówki ceramiczne i cementowe posiadają podobne właściwości oraz są dostępne w szerokiej gamie modeli i kolorów. Dachówki cementowe zachowują trwałość przez maksymalnie 70 – 100 lat i są nieco tańsze w porównaniu z ceramicznymi. Wynika to z niższego kosztu produkcji. Dachówki cementowe są produkowane z cementu, do którego wiązania zużywa się mniej energii.
Do wyprodukowania dachówek cementowych wykorzystuje się takie materiały, jak cement portlandzki, woda, piasek kwarcowy oraz pigmenty. Z zagęszczonej masy są formowane dachówki, które następnie pokrywa się kolorową i drobnoziarnistą warstwą wygładzającą powierzchnię. Zewnętrzna warstwa wypełnia pory zapobiegając wchłanianiu wody. Cementowe dachówki są suszone w komorach. Mogą zachować naturalny wygląd, albo zostać pokryte dekoracyjną warstwą farby nabłyszczającej lub akrylowo – polimerowej.
Ceramiczne dachówki charakteryzują się wyższą trwałością sięgającą ponad 100 lat oraz wyższym kosztem. Do ich produkcji używa się gliny z niską zawartością margla. Do masy ceramicznej są dodawane również dodatki uszlachetniające – kwarc i mączkę ceglaną. Po dokładnym wymieszaniu i odpowietrzeniu masy, dachówki są formowane poprzez wyciskanie pasm masy na profilowanych prasach, a następnie krojone na pojedyncze elementy.
Niektórzy producenci stosują metodę wytłaczania dachówek w formach. Uformowane dachówki są poddawane suszeniu, a następnie wypalane w temperaturze ponad 1000 stopni Celsjusza. Dachówki mogą zachować naturalną, ceglaną barwę, albo zostać poddane procesowi glazurowania lub angobowania. Dachówki glazurowane są pokryte szkliwem i wypalone, co zapewnia wysoki połysk wyrobom końcowym. Angobowanie polega na powlekaniu dachówek barwioną gliną. Gotowe dachówki są bardziej odporne na zabrudzenia i mają gładką powierzchnię.
Blachodachówka
Blachodachówka jest pokryciem przeznaczonym do dachów o prostej konstrukcji (dwuspadowych). Blachodachówki są produkowane z rdzenia i powłoki. Rdzeń blachodachówki jest wykonywany z blachy stalowej lub aluminiowej, pokrywanej wielowarstwowymi powłokami ochronnymi. Powłoka zewnętrzna jest wykonywana z połyskującego poliestru lub puralu (mieszaniny poliuretanu i żywicy). Blachodachówka może być również pokryta warstwą posypki mineralnej.
Blacha trapezowa i płaska
Blacha trapezowa może być produkowana z blachy stalowej ocynkowanej, powlekanej, alucynkowej lub aluminiowej powlekanej. Jako pokrycie dachowe jest wytrzymała, sztywna i ekonomiczna. Blachy trapezowe są dostępne w szerokim przedziale profili – od wysokości 6 mm do 160 mm. Blachy o niskim profilu znajdują zastosowanie w mniejszych obiektach i w budownictwie indywidualnym, natomiast te o wyższym profilu sprawdzają się na dachach o większej rozpiętości i w konstrukcjach nośnych.
Blacha płaska jest uniwersalna i łatwiejsza w formowaniu w porównaniu z blachodachówką. Odcięte fragmenty arkuszy mogą być następnie wykorzystane na obróbki lub w innym miejscu. Na rynku materiałów budowlanych są dostępne blachy cynkowo – tytanowe oraz blachy miedziane, które są bardziej trwałe w porównaniu z popularną dawniej ze stalową blachą ocynkowaną.
Gont bitumiczny i drewniany
Bitumiczny gont jest pasami papy naciętymi w ten sposób, że imitują kształt tradycyjnych gontów. Charakterystyczną cechą gontów bitumicznych jest elastyczność i łatwość w obróbce. Gont bitumiczny wymaga pełnego deskowania, któremu trudno nadać bardziej skomplikowany kształt. Zewnętrzna warstwa gontów jest tworzona przez posypkę mineralną lub imitującą miedzianą blachę. Gont bitumiczny jest mniej trwały niż blachodachówka (ok. 20 lat) i blacha (od 5 – 10 lat – blacha cynkowa, ok. 300 lat – blacha miedziana). Trwałość gontu bitumicznego wynosi ok. 15 – 20 lat.
Gont drewniany ma postać prostokątnych deszczułek drewnianych o długości 30 – 45 cm, 6 – 10 cm szerokości i 4 – 10 mm grubości. Ich powierzchnia może być gładka, chropowata, albo bardzo nieregularna. Gonty drewniane mogą być zastosowane jedynie wtedy, gdy nachylenie dachu wynosi nie mniej niż 14 stopni. Natomiast w przypadku, gdy kąt nachylenia połaci dachowych wynosi więcej niż 38 stopni, dach powinien być pokryty podwójną warstwą. Wadą gontów jest wysoki koszt oraz czasochłonność. Gont drewniany wymaga również konserwacji impregnatem działającym przeciwgrzybiczo, przeciw pleśni i chroniącym przed owadami. Pokrycie wykonane z drewnianego gontu posiada trwałość do 50 lat.
Strzecha
Trwałość strzechy wynosi około 50 – 100 lat. Tego typu pokrycie jest wykonywane z jednorocznych trzcin o grubości wynoszącej do 6 mm. W zależności od konstrukcji dachu, długość trzciny musi być zróżnicowana. Na jeden metr kwadratowy dachu zużywa się od 8 do 12 snopków. Snopki trzciny mogą być przywiązane drutem bezpośrednio do łat, umieszczone pomiędzy łatami i przyciskającymi je prętami, albo przymocowane do łat za pomocą poziomych prętów. Po wykonaniu strzechy, a następnie co 5 lat eksploatacji, pokrycie powinno być impregnowane przeciwogniowe. Dach wykonany z trzcinowej cechy wymaga również regularnego usuwania mchu, który może przyczynić się do butwienia trzciny. Gałązki i liście utrudniające odpływ wody także powinny być usuwane ze strzechy.
Wióry osikowe, świerkowe i sosnowe
Trwałość pokrycia z wiórów jest szacowana przeciętnie na okres od 30 do 40 lat. Minimalny kąt nachylenia dachu wynosi 25 stopni. Optymalny kąt nachylenia w odniesieniu do tego rodzaju pokrycia wynosi od 30 do 45 stopni. Wiór osikowy może być montowany bezpośrednio na odeskowaną na powierzchnię. Można układa ten materiał także na deskowanie pokryte papę lub folią wstępnego krycia. Po upływie roku od ułożenia wiórów osikowych należy zaimpregnować powierzchnię preparatem ogniochronnym (wióry świerkowe i sosnowe). Po dwóch latach od ułożenia wiórów warto wykonać impregnację przeciw grzybom i owadom, aby dach zachował naturalny wygląd przez kolejne lata.
Łupek naturalny
Łupek ma postać kamiennej dachówki wykonywanej ze skały osadowej. Bloki łupku są wycinane specjalną piłą diamentową, a następnie rozwarstwiane na płytki o grubości wynoszącej ok. 5 mm. Łupek dachowy jest dostępny w kolorze grafitu, purpury i zieleni. Kamienne dachówki sa niepalne, wodoodporne i mrozoodporne. Zaletami tego pokrycia dachowego są m.in. jedwabisty połysk, uniwersalny styl, brak wymogu konserwacji oraz długa trwałość (min. 100 lat). Naturalny łupek dachowy pozwala na wykonanie dachu, który łatwo utrzymać w czystości. Łupek może być układany według różnych stylów – dostępne są m.in. krycie francuskie, niemieckie, uniwersalne, staroniemieckie, a także krycie oktagonalne i bardzo dekoracyjne krycie karpiówkowe.
Podsumowując powyższe rozważania, można stwierdzić, że dla inwestora pogodzenie kryteriów konstrukcyjnych z względami estetycznymi i ekonomicznymi może okazać się nie lada wyzwaniem. Wybór pokrycia dachowego na rynku materiałów budowlanych jest obecnie bardzo szeroki, niemniej wcale nie oznacza to, że inwestor może wybrać je wedle własnego uznania. Swobodne dobieranie pokrycia dachowego z pominięciem omówionych wyżej kryteriów i parametrów technicznych charakterystycznych dla poszczególnych rodzajów pokrycia dachowego może być katastrofalne w skutkach.